Atraktivnost i unikatnost pećinskog nakita, bogato arheološko, paleontološko i biospeleološko nalazište osnovne su karakteristike ovog spomenika prirode i prirodnog dobra od nacionalnog značaja. Neopisive skrivene ljepote, u kojima se stalagmiti, salivi, bigrene kade i pećinski hlijeroglifi smjenjuju sa fragmentima pećinskih stubova, koji podsjećaju na antičke i renesansne dvorce i spomenike različitih boja. Pećina je izvanredan speleološki objekat, u kome je živio Pećinski medvjed (Ursus speleus), daleki predak mrkog medvjeda (Ursus arctos), prije više od 16.000 godina.

“Rastuške pećine“ su kompleks od 6 uzajamno povezanih pećina , tako da predstavljaju enklavu karsta, sa svim karakteristikama kraškog terena: pećinama, ponornicama, vrtačama i stijenskim masivima . Ulaz u centralnu pećinu nalazi se na Hrnjinom brdu na 432 m nadmorske visine i udaljen je 80 m zapadno od Gornje pećine.

Pećine predstavljaju najveći speleološki objekat na području Republike Srpske.  Skoro na cijeloj dužini bogate su nakitom: strop i zidovi su pokriveni sigastim tvorevinama i raznolikim kalcitnim naslagama u kombinaciji sa otopinama minerala, među kojima se naročito ističu tkz. “Tigrova koža“.

Po ukrasima, koji su vrlo raznovrsni po obliku i veličini, ova pećina spada među najljepše u Bosni i Hercegovini , odnosno tri ovakve vrste u Evropi.